SEARCH RESULTS

Gaea Schoeters neemt me meteen mee op een reis door ruimte en tijd, ze was dààr, in de nineties, op de barricades voor de holebigemeenschap, vechtend voor zichtbaarheid en bespreekbaarheid. Ze leunt naar voren, ik leun naar voren en haar woorden hechten me vast aan het web dat ze weeft, geleidelijk uitgesponnen patronen worden ontrafeld en we praten over de (on)veranderlijke geschiedenis. Over de kleine cirkels die de verborgen draaikolk maskeren, want vormen en bewegingen komen en gaan, maar hier is echt een onophoudelijke, onvermoeibare beweging nodig. "Eeuwenoude patronen verander je niet door evolutie; daarvoor heb je een revolutie nodig." Ze vocht mee voor anti-discriminatiewetten, het homohuwelijk, adoptie rechten, maar na elke overwinning gaat die drang om verder te strijden liggen en lijken we te vergeten dat we -altijd- een minderheid zullen zijn. Of dat elders nog steeds zijn. We worden deel van wat mainstream is, of dat denken we toch, onze visibiliteit vermindert, wat zorgt voor lagere maatschappelijke acceptatie. En alles begint weer van voor af aan. Het is geen onwrikbare orde waar we deel van uitmaken, alles wat we hebben moet herhaald en geperfectioneerd worden zodat we onze plaats kunnen opeisen in de dwingende kracht van de geschiedenis. Gaea bekijkt de wereld vanuit vele verschillende posities, ze onderzoekt, ze twijfelt, ze stelt vragen, ze gooit motorolie op vastgeroeste denkpatronen. Wanneer we spreken over de LGBTQIA+ vertegenwoordiging in film en televisie begrijp ik haar kritiek. "Een hoofdpersonage in de serie die van nature en onproblematisch lesbisch is en die ook veel andere interessante facetten heeft? Vaak wordt zo’n leven op een clichématige manier geportretteerd, diversiteit binnen queerness is helemaal ver te zoeken, een butch personage heeft vrijwel altijd mentale problemen, een tomboy moet uiteindelijk een jurk aan om zich 'heel' te voelen... Kortom: je mag als vrouw wel een relatie met een vrouw hebben, maar je als vrouw iets van mannelijkheid toe-eigenen, sociaal, intellectueel of uiterlijk, dat gaat te ver. Want dat tast de sekse-ongelijkheid aan waarop de wereldorde gebouwd is." Gaea Schoeters is auteur, dramaturg, journalist, biker en zoveel meer. Instagram : @gaeaschoeters Tekst : Biem D'hondt Foto : Marijn Achten

"A friend once called me jokingly 'Hippie Smurf' and I took offence back then, but nowadays I embrace it wholeheartedly." This is Erik who is the moving spirit of the lgbtqia+ parties of @allthelovers2000  and @secretloverantwerp The first time we met, he did the production management for @blonde_hairandmakeup  and showed us around 14583 m² in 4.5 seconds, wearing a t-shirt that said 'hyperboy'. Erik doesn't live within a fixed framework and talks about how his life, work, love and parties are like building a puzzle, not knowing if it will fit and come together at the end of the day, but somehow it always does. I feel a strong connective force, a 'we come one' vibe emanating from him. "We’re always so able to project love and light into darkness, even though we have been suppressed since forever. Being queer means Freedom to be me and to express myself, unapologetically. To be able to be loved, and to love others equally. I don’t like how discrimination separates us into boxes. We all come from a mother, we all have blood and water in our bodies and we all love. Rather than focusing on our differences I want to focus on what connects us, and that is 'being human'. We should keep working on loving ourselves, flaws and all, and then project that inner love onto others." I wondered if he started @allthelovers2000 because of his 'Hippie Smurf, let’s come together' attitude, while 'God is a DJ, this is my church, this is where I heal my hurts' plays over and over in my mind. Instagram : @poprules83 Text by Biem D'hondt photo by Marijn Achten

Queer betekent letterlijk eigenaardig, en dat is een term die ik met liefde koester. Het heeft me nooit afgeschrikt om anders te zijn, omdat "anders” een relatief begrip is. Ik groeide op met het idee dat normaal al gek genoeg was en dat je maar beter kon meedeinen op de golven van de maatschappij. Maar wat is normaal? Wie is de maatschappij? Ik toch ook? Waarom zou je grijs of beige willen zijn als je ook kan stralen in technicolor? Loyaal zijn aan wie je bent, je hele kleurenwaaier accepteren en vieren lijkt mij een mooie betekenis voor queer. In een ideale wereld zonder schaamte, schuld of onzekerheden. Maar daar zijn we nog niet. Toen ik opgroeide had ik geen gay-vrienden. Ik exploreerde mijn seksualiteit via chatrooms en vluchtige ontmoetingen. Ik volgde de beat van mijn eigen drum en had daar ook geen problemen mee. Achteraf besef ik dat ik opgroeide in een geprivilegieerde bubbel. Ik kom van liefde, werd geaccepteerd, ik kweekte eigenliefde, sloot me af van toxische vooroordelen en bekeek het als hun probleem. Pas later ontdekte ik dat mijn verhaal niet hét verhaal is en dat mensen kampen met schaamte, veroordeling, aangeprate schuldgevoelens.. Een jongeman vroeg of ik homo was. Ik moest lachen om de directheid, en antwoordde dat ik inderdaad homo ben en gelukkig getrouwd. Iets in zijn blik veranderde. Zijn ogen begonnen te fonkelen en ik zag hem groeien : Ik heb ook een vriend! Hij was blij dat ik er ongegeneerd voor uit kwam. Hij kwam maar al te vaak mannen tegen die stiekem moesten zijn. Ik hoorde het enthousiasme in zijn stem, en kon alleen maar denken: Dit is community. Dit is waar het om draait. Herkend, en vooral erkend worden. De wereld is nog niet kleurrijk genoeg. We hebben de gewoonte om te labelen, te definiëren, om zo beter te begrijpen. Maar we begrijpen nog niet dat daar ook een keerzijde achter schuilt. Labels omvatten ook vooroordelen. We kunnen vijzen voorzien van een label, geen mensen. Dat is te zwart-wit en mensen zijn niet zwart-wit. Ik droom van een wereld waarin uit de kast komen niet meer nodig is. Waarin mensen zichzelf kunnen zijn zonder verantwoording te moeten afleggen. Ik droom van meer acceptatie, ik droom in technicolor. Instagram : @roenlommelen Tekst : Roen Lommelen Foto : Marijn Achten MUA Blonde Hair and Make-Up

Last weekend I participated in an event by @matchbelgium  , between the hustle and the bustle of an art expo upstairs, live shows and DJ's downstairs, food being served, so many people, so much variety, there was a kind word to be had from everyone there. There were queers and queer queers, people of colour, different nationalities, all kinds of languages, females, non-binary, males, transgender and some who don't quite know yet where they belong. My attention kept drawing to Angelica Spinardi. We were searching for connection, a careful dance we repeated several times and every step took us closer. As a person coming from Latin America, living in Brussels, working as a tattoo artist, painter and performer, she showed the value of rare places like this. She sees movement as an essential part of life, and creates with her whole body, performing on stage, almost dancing while painting her fluid artworks. We talked about contradictions, the burden and liberty of uniting behind a flag and how that flag should include as many minorities as possible. "It's important to be seen, to be heard, to have people listening, both as an artist feeling the audience and as part of an intersectional group. Visibility gives minorities a powerful voice. Although I'm an extravert person, I don't necessarily feel like I really belong anywhere." Listening to her made me wonder if belonging to nothing is perhaps not that different from belonging everywhere. In both cases you can look from the inside and the outside. You never quite see yourself as others see you. What we want to communicate is often much deeper, much more complex and subtle than the diluted words we use. After the performance Angelica said that she felt 'free to be', without the weight of others, no expectations, no need to be masculine or feminine, it was a cathartic experience, being able to create social meaning through art performance in a safe place. Instagram : @penseesauvage__ Text by Biem D'hondt Photo by Marijn Achten

#allyship  (english below) NL : Hannah Dekelver nam me mee in haar hoofd door een wirwar aan gedachten met als overkoepelende droom de wens naar meer gelijkheid door diversiteit. In één adem verbindt ze discriminatie, seksisme en racisme aan de klimaatproblematiek en de remmende factor: de politiek. Die leert haar dat de wereld de jongeren niet hoort en liever niet ziet. Ze vindt het bemoedigend dat er anno 2022 al veel stappen ondernomen zijn voor een meer gelijke maatschappij, maar het is toch een strijd die nog steeds voortduurt. Het is interessant hoezeer ze zich bewust is van haar sociale positie, haar privileges - en dat andere mensen die niet hebben maar dat dat niet altijd zichtbaar is als je hun verhaal niet kent. Ze is net 16 en de tijd kan verdwijnen of ondraaglijk lang worden als je kwetsbaarheid toelaat, die van jou en die van een ander. Je zit met spiegels en scherven, delen van een geheel die niet helemaal bij elkaar passen, maar binnen die geometrie is haar strijd tegen onrechtvaardigheid zo belangrijk. EN : Hannah Dekelver took me inside her head through a jumble of thoughts with the overarching dream of the desire for greater equality through diversity. In the same breath she links discrimination, sexism and racism to the climate problem and the inhibiting factor: politics. It teaches her that the world does not hear young people. She is encouraged that many steps have already been taken in 2022 for a more equal society, but it is still a struggle that continues. It's interesting how aware she is of her social position, her privileges - and that other people don't have them, but that's not always apparent if you don't know their story. She just turned 16 and time can disappear or become unbearably long if you allow vulnerability, yours and someone else's. You're left with mirrors and shards, parts of a whole that don't fit together, but within that geometry her fight against injustice is so important. Instagram : @hannahhappy4 Text by Biem D'hondt Photo by Marijn Achten

The one with the kind eyes. We had a lovely time talking about life, values and our place(s) in society. Toni Morrison said, "we do language which may be the measure of life." Ann spoke of how we are all people, we aren't more or less. 'I long for a society that is more diverse, inclusive, more beautiful, open and broad where everyone gets seen. Therefore language is key, if we stay silent, nothing will change. It's important to speak up when you can, in big ways and in the smallest of ways. Don't let those moments pass.' Ann's message is one of love, as George Takei put it: "We should indeed calm in the face of difference, and live our lives in a state of inclusion and wonder at the diversity of humanity." She started with a plea for adding gender neutral pronouns in job applications and hopefully other areas will follow. Instagram : @dekonincka Text by Biem D'hondt Photo by Marijn Achten at @hotelcosmopolite

“I’ve never really felt at home in the queer community, emphasising traits that don’t belong to me. But I understand the great power that comes from naming and identifying things. You can only fight for that which is categorised, specified and magnified, you can’t fight for subtleties. Yet I have a hard time with labels and 'models' of things, they feel untrue in their very core. In medieval times some believed that the dissociation of subject from object, of language from meaning, caused all the ills of the world. This constant fight, these ambiguities translate into paintings, dreamy landscapes with shadowy figures and sometimes our beautiful rainbow flag. I've painted 'hic sunt dracones' in 2021 (image 2) when our gay rights came under attack: “sometimes, it is not about guarding something of value that is important, but rather, being a valuable guard, so that when that thing comes along that needs guarding, there is no question.” - Quote by James A.Owen Words by painter and political scientist Biem D'hondt Instagram : @biemdhondt Photo by Marijn Achten taken at @designmuseumgent

"Hoeveel stiltes worden permanent als we het systeem waaraan we zijn gewend blijven zien als efficiënt in plaats van een dreigement?" "I’m done with people turning into statistics. It’s way beyond 5 past 12. Awareness won’t cut it. Liberation and justice now. People need to take accountability. We need people to speak up, to show up. And not just on one rainbow day a year. It has to be sustainable. LGBTQIA+ people are not the problem. LGBTQIA+phobia is. Fight this sh*t because our lives depend on it. And we need to make this fight intersectional. I’m looking at both people from inside and outside the LGBTQIA+ community. The fight against LGBTQIA+phobia has to be anti-racist, anti-ableist, anti-sexist, anti-fatphobic, anti-xenophobic, anti-ageist, anti-islamophobic, anti any form of discrimination. Intersectionality is the only way out of this mess." Words by Inke Gieghase, spoken word artist, writer, educator and co-owner of @koevoet_gent Instagram : @inkegieghase Photo by Marijn Achten

“Een activist is iemand die lansen breekt en mensen samenbrengt, en ik weet gewoon niet of ik van mezelf vind dat ik dat voldoende doe.” Van boven onze dampende kopjes koffie kijk ik hen ongelovig aan. Joppe De Campeneere zet zich al acht jaar in voor de queer gemeenschap: als projectmanager en content creator voor Wel Jong, als columnist, podcastmaker, blogger, mode-icoon en public speaker. Het lijkt ondenkbaar dat zo’n toegewijde voorvechter last heeft van imposter syndrome, maar tussen de weloverwogen woorden toont die twijfels en kwetsbare stukjes van zichzelf. “Verwachtingen laten me snel in overdrive gaan. Op dat vlak ben ik een enorme perfectionist. Het is soms makkelijker om verwachtingen laag te houden dan om grote beloftes te doen en ze niet na te komen. Net daarom noem ik mezelf nog geen activist. Wanneer anderen me zo noemen, is het omdat ik iets deed dat ze ‘activistisch’ vinden. De verwachting is dan al ingelost, de betekenis van de term is duidelijk voor de spreker. Maar als ik me die titel toe-eigen, moet ík me afvragen wat het woord betekent en welke ladingen andere mensen eraan hangen.” Mijn ongeloof maakt plaats voor herkenning. Ik had kunnen weten dat Joppe de rol van taal altijd zou meenemen in hun denken over gender, identiteit en de maatschappij. Nog niet zo lang geleden begeleidde ik een seminarie waarin studenten onderzochten hoe experimentele auteurs spelen met de subversieve en constructieve kracht van taal. Joppe was een van de studenten die begreep dat taal werelden creëert, maar dat wij – ook als opstandige sprekers – de taal in zekere zin meester zijn. “Taal maakt het in de eerste plaats mogelijk om onze leefwereld betekenis te geven én verder te ontdekken. De grote angst van de massa is dat praten over non-binariteit betekent dat mannen en vrouwen moeten verdwijnen en dat taal rond mannelijkheid en vrouwelijkheid niet meer zou mogen bestaan. Ze denkt dat we streven naar een grijze brij van UHO’s: unidentified human objects. Dat is natuurlijk niet zo. We willen de taal die we nu hebben om over gender te praten nog meer uitbreiden. Een oerknal van taal over gender, een verrijking en een manier om nuance aan te brengen en om mensen te (h)erkennen. Wat voor mij een belangrijke les was, is dat labels mij niet bepalen. Er is wel een tijd geweest waarin ik uit een heteronormatief hokje brak om in een ander hokje te kruipen – en ik denk dat veel jonge queers dat zullen herkennen. We dachten aanvankelijk ‘deze set van regels komt bij queer of gay zijn’, maar wanneer je aan een label een vaste set regels koppelt, ben je opnieuw normatief bezig. Pas als je die normaliserende reflex ontleert, kan je meer van jezelf ontdekken. Die labels dienen bovendien niet louter voor zelfontwikkeling. In essentie zijn ze er zodat ik mij aan anderen herkenbaar kan maken en mij tegenover hen kan positioneren. Door te praten, ontdekken we meer over onszelf en over de wereld rond ons. Zeker wanneer we het hebben over kolonialisme en gender wordt duidelijk dat verschillende vormen van onderdrukking met elkaar verbonden zijn. Zodra je die verbindingen ziet, vallen de puzzelstukjes in elkaar. Het is zoals in een videospelletje, wanneer een nieuw deel van de kaart geladen wordt en plots snap je hoe de stad in elkaar zit. In dat opzicht is het jammer dat we nog vaak onze eigen verhalen vertellen en niet op zoek gaan naar een gezamenlijk verhaal.” Een gedeeld verhaal vertellen. Als we de taal beheersen, lijkt die utopische wereld binnen handbereik. Na acht jaar vertellen en luisteren merkte Joppe echter dat er verschillende speelvelden zijn, waarin andere regels gelden. “In het begin deelde ik mijn verhaal via mijn blog en na een tijdje werd ik opgemerkt door traditionele media. Ik dacht dat inzichten daar een groter publiek zouden bereiken, maar sommige kanalen vertrouw ik niet meer. Ik kijk bijvoorbeeld met argwaan naar de Vlaamse media. Je mag er enkel meedraaien zolang je past in het verhaal dat de norm bevestigt: een sassy, witte homo is als herkenbare karikatuur nog steeds een bevestiging van het heteronormatieve systeem. Wijk je te veel af van de norm, dan stel je dingen in vraag en dat kan een probleem worden. Daarom sturen de reguliere media hun interviews zodat je enkel antwoorden kan geven die passen binnen het kraam dat ze zelf vooropstellen. Dat blijkt tijdens de gesprekken zelf, uit de vraagstelling van de journalist, maar ook achteraf uit reacties voor en achter de schermen. Ik was bijvoorbeeld uitgenodigd in De zevende dag, om het te hebben over non-binariteit. Achteraf werd in De ideale wereld (een humoristisch duidingsprogramma van de openbare omroep) een mop gemaakt over mijn outfit. Die grap vond ik best geslaagd – ik kan goed lachen met mezelf – maar wat volgde was veel minder respectvol: de presentator van het populaire programma stelde ‘ik zie gewoon een man’ en ondermijnde met die woorden de boodschap die ik had gebracht. Op zulke momenten vraag ik me af wat de verantwoordelijkheid is van de journalist die een interview afneemt als thinkpiece om het daarna niet meer op te volgen. Op de mailtjes die ik stuurde, kreeg ik steevast dezelfde reactie: ‘onze redactie staat hier achter, we snappen dat het ongelukkig is, maar dit is wat wij denken, het was goed bedoeld.’ Ik heb vaak gemerkt dat je mag meedoen zolang je in het speelveld past, maar als je het te veel wil veranderen, word je buitenspel gezet. Er zijn echter ook gemeenschappen die een eigen speelveld creëren, parallel aan het normatieve systeem. Denk bijvoorbeeld aan ballroom, dat al vijftig jaar bestaat zonder dat machthebbers er vat op krijgen. Ballroom bedacht unieke, strenge regels die voor bescherming zorgen. Zo ontstond een eigen speelveld, uit noodzaak: de zwarte queer en trans mensen die aan de wieg van ballroom stonden, vormden een gemeenschap die witte machthebbers zich niet konden toe-eigenen. Ikzelf behoor niet tot de ballroomgemeenschap, maar als buitenstaander beschouw ik ze als een groep van wie we veel kunnen leren. In 1990, toen Madonna’s ‘Vogue’ ballroom naar het grote publiek bracht, dachten veel mensen te weten wat de traditie precies inhoudt, maar dat was maar een glimp van wat ballroom is. Door erover te praten met mensen uit de ballroomgemeenschap heb ik geleerd dat er lagen inzitten waarvan wij geen idee hebben. De ballroomdansers gaven Madonna dus snippets en kozen zélf wat ze toonden. Dat gebeurt vandaag nog steeds en ik denk dat we daar echt veel van kunnen opsteken. Want daar gaat het over: wij kunnen er zelf voor kiezen wanneer we meespelen in jullie speelveld – want we leven nu eenmaal in een maatschappij die jullie vormgeven – maar onze regels en afspraken wegen het meeste door. Ook ik heb geleerd om mijn eigen voorwaarden te stellen. Zo werk ik samen met grote bedrijven op voorwaarde dat ook jonge, onervaren mensen kansen krijgen én correct betaald worden. Ik heb het geluk een groot netwerk te hebben, en dat netwerk spreek ik graag aan: in een kamer vol professionals schuif ik altijd de juiste personen naar voren. Dat is mijn manier om mijn privilege te benutten en andere mensen een plek rond de tafel te geven.” IJveren voor de rechten van je gemeenschap in een vijandige omgeving is bewonderenswaardig en niet zonder risico. “Ik vraag me vaak af welk vangnet er is voor mensen die hun nek uitsteken. Kijk bijvoorbeeld naar Queer Was Here in Brugge, waar artiesten bedreigd werden nadat ze hun speelveld openstelden voor anderen. Welke community care hebben wij om ervoor te zorgen dat die artiesten dat kunnen doen zonder dat hun veiligheid in het gedrang komt? Als het gaat over zorg, hebben we nog heel veel te leren. We moeten ons bewust worden van het feit dat niemand volledig verantwoordelijk is voor hun eigen veiligheid. Dat neoliberale, individualistische idee leidt ons af van wat écht nodig is: een rechtvaardig zorgsysteem. Dat wil ik meegeven: zoek je eigen identiteit en besef dat je die alleen maar kan ontdekken door met andere mensen samen te leven. We moeten het echt samen gaan doen.” Instagram Joppe De Campeneere: @joppe_dc Tekst: Nele Janssens Photo's: Marijn Achten

“Geef mij een woord voor wie ik ben dat niet van steen is, maar van was, dat ik kan kneden tot het past en dan opnieuw.” Als dichter, redacteur, vertaler, activist, vriend en uitbater van Kartonnen Dozen gaf Johanna Pas woorden aan een zoekende queer community. Met die kneedbare woorden zoeken we verder naar antwoorden op nieuwe vragen; of vragen die van vorm veranderen. Het is dertien maart 2022 en ik ontmoet Johanna in boekhandel Kartonnen Dozen. Zodra ze de winkel binnenstapt, vergeet ik mijn zenuwen: ik vergeet dat Johanna deze generatie queers een stem gaf, op politiek en literair vlak, en ontdooi door haar warme welkom en oprechte vragen. We nemen drie stoelen naar het koertje achter de winkel: één voor haar, één voor mij en één voor de tassen koffie, tussen ons in. “Kartonnen Dozen is de opvolger van ‘t Verschil, de eerste LGBTQIA+-boekhandel in de Benelux. Hoewel onze focus op queer literatuur is gebleven, is het profiel van de winkel en haar bezoekers door de jaren heen veranderd. Wat de mensen hier verbindt, is een soort openheid. Soms komen er mensen voor wie het bestaan van LGBTQIA+ geen vanzelfsprekendheid is en ik hoop dat ook zij zich hier meteen veilig voelen. Het zijn vaak zelf queers of ouders van jonge mensen die worstelen met hun genderidentiteit of seksuele geaardheid. Daarnaast zijn er ook de buurtbewoners, van wie ik hoop dat ze zich comfortabel voelen en een soort blik kunnen werpen op onze community of wat het betekent om queer te zijn. Ik hoop dat ook zij zich vrij voelen in wie ze zijn.” “Je zou je kunnen afvragen waarom die focus dan nog nodig is. Waarom is een label als LGBTQIA+ nog nodig, voor een winkel, een persoon of een community? Volgens mij helpt het tegen eenzaamheid. Door jezelf te benoemen vind je mensen met wie je overeenkomsten hebt of gewoon een klik hebt. Je hoeft niet exact hetzelfde te zijn als die mensen. Vergelijk het met een sportclub. Labelen is als zeggen: ‘Ik hou ontzettend van pingpong, ik ga op zoek naar mensen die ook van pingpong houden, en we starten samen een pingpongclub.’ Als je niet durft te zeggen dat je van pingpong houdt, ga je nooit andere mensen vinden die ook van pingpong houden en dat is ontzettend eenzaam.” Zo eenvoudig kan het zijn: terwijl er al jaren gedebatteerd wordt over labels als noodzakelijk vakje enerzijds of instrument voor essentialistische identiteitspolitiek anderzijds, toont Johanna de verbindende kracht van woorden. Met een simpel voorbeeld over pingpong. Haar kracht schuilt erin om grote dingen klein te maken, zodat ze minder intimiderend zijn. “Wie kracht heeft, hoort kracht te geven. Daarom hou ik van de Engelse term ‘empowerment’, wat suggereert dat je kracht doorgeeft. Dat is wat ik wil doen: ik wil krachtig zijn op een manier die inspireert en niet op een manier die vernietigt of onzeker maakt. Ik wil inspireren in dagelijkse interactie.” En dat doet ze, dagelijks, in verschillende hoedanigheden. “Soms voelt het alsof ik op professioneel vlak versnipperd ben. Als winkeluitbater ben ik een persoon die ter beschikking staat van andere mensen en die advies geeft; ik ben een soort personage: ik ben mijzelf, maar niet volledig, want dat zou uitputtend zijn. Zoals in elke job moet je een soort afbakening maken om te voorkomen dat je leegloopt. In mijn poëzie moet ik juist putten uit mezelf.” Professioneel versnipperd zoekt Johanna naar antwoorden. Die vindt ze in haar winkel, in boeken en gesprekken, maar ook in haar eigen poëzie, door en tijdens het schrijven. “Ik zal antwoorden blijven zoeken, want er zullen altijd vragen zijn. Wanneer we jong zijn, lijken onze vragen vaak een deel van onze identiteit te bepalen. Later blijken ze afhankelijk te zijn van je leeftijd en je sociale context. Dan kan de vraag van vorm veranderen. Denk maar aan vragen rond je eigen genderidentiteit. Als kind wist ik al dat ik zowel man als vrouw was. Ik ondervond het, koos mijn tweede naam als roepnaam – niet omdat die genderneutraal is, maar omdat ik vond dat die beter paste – en zo werd mijn genderidentiteit een evidentie… En toen werd het woord ‘non-binair’ geïntroduceerd. Er kwam een nieuwe generatie met andere antwoorden op de vragen die we stelden. Zo drongen zich nieuwe vragen op: hoe zou ik mezelf dan benoemen? Is dit een nieuw antwoord op een vraag die ik had? Of blijf ik bij mijn antwoord en concentreer ik me verder op andere dingen?” Soms moet je je focus verleggen. Van de ene vraag naar de andere, of van de ene strijd naar de andere. “Dat is vaak moeilijk: als je een beetje sociaal of ecologisch bewust bent, kan je overspoeld geraken. Je wil vechten voor een betere wereld, maar wat heeft dat voor zin als je blind wordt voor de schoonheid, luxe en mensen om je heen? Het is een balans zoeken tussen je terechte woede en dankbaarheid.” “Als jonge activist ging ik bijvoorbeeld naar zoveel mogelijk betogingen, maar op mijn dertigste was ik op. In de jaren die daarop volgden, leerde ik om me in te zetten op een manier die bij me past en die me niet leegzuigt. Als mensen me om raad vragen, moedig ik hen aan om hun kracht te vinden en die uit te stralen. Als je de hele tijd sterk probeert te zijn in iets wat je niet bent, gaat je kracht verloren.” Taal is Johanna’s kracht. Dat voel je in de poëzie die ze schrijft, de teksten die ze vertaalt, de boeken die ze uitgeeft en in de winkel ze uitbaat. Gaandeweg werd Johanna even iconisch als haar boekhandel. “Maar ik bén de winkel niet. De laatste jaren lijkt het alsof men de winkel en mij doet samenvallen. Ik ben gehecht aan deze plek, maar Kartonnen Dozen hoeft niet noodzakelijk hier te zijn. Ik hoop dat er een plek als Kartonnen Dozen kan blijven bestaan, een boekhandel én ontmoetingsplek waarin iedereen vrij is om te zijn wie die is, ook als ik er niet meer ben.” “Iemand hoort ooit mijn lied en zal het zingen”. Het zijn de laatste regels van ‘Van zeemeermin tot sirene’, de laatste cyclus van Johanna’s bundel De lelijke kleine zeemeermin (2014). Het zijn hoopvolle regels, maar uit de titel van de cyclus spreekt vooral kracht: een broze zeemeermin verandert in een krachtige sirene. In mythes zijn sirenes verwoestend, maar dit gedicht vertelt iets heel anders: het lied van deze sirene vernietigt niet, ze lokt geen schippers in de val, maar inspireert. Johanna, we hebben je lied gehoord en zingen het verder. Johanna M Pas - z(h)ij (1969 - 2023) is dichter, schrijver, vertalen en eigenaar van de oudste lgbtqia+ boekwinkel van de BeNeLux. Tekst: Nele Janssens Foto's: Marijn Achten