Dit is Anna (zij/haar, bi), queer activist, voormalig VN-jongerenvertegenwoordiger, vrijwilliger bij de Vlaamse Jeugdraad en vorminggever bij KLIQ. Gedreven door idealen en een diepe behoefte aan rechtvaardigheid bespreken we hoe klimaatrechtvaardigheid en mensenrechten, het Vaticaan en de anti-genderbeweging met elkaar verweven zijn. World peace incoming.
‘De fossiele brandstoffenindustrie en de anti-genderbeweging hanteren gelijkaardige strategieën,’ vertelt Anna. ‘Ze creëren zondebokken en verschuiven de aandacht van systemische problemen naar individuele verantwoordelijkheid. Waar BP (British Petroleum) de individuele "ecologische voetafdruk" centraal stelt, richt de anti-genderbeweging zich op de stigmatisering van queer personen. Het is een afleidingsmanoeuvre, een doelbewuste strategie om de werkelijke machthebbers buiten beschouwing te laten en hun eigen agenda te waarborgen.’
Dit is geen complottheorie. De term ‘ecologische voetafdruk’ werd geconcipieerd door marketinggigant Ogilvy & Mather in opdracht van British Petroleum, de reus die zichzelf graag neerzet als een kampioen van klimaatactie, terwijl het vrolijk zijn olieproductie opvoert. Door de verantwoordelijkheid te verplaatsen van de industriële sector naar consumentengedrag, wordt klimaatverandering gereduceerd tot een kwestie van individuele keuzes. Met onze katoenen boodschappentasjes en besparende waterkranen gaan we het tij keren. Intussen blijft het probleem systemisch, en dat vereist collectieve actie.
Het huidige systeem veronderstelt dat we vertrouwen stellen in de integriteit van industriële actoren terwijl hun focus vooral ligt op zoveel mogelijk winst maken.. Zolang fossiele brandstoffen de basis van onze energievoorziening vormen, blijft de rechtvaardige duurzame transitie een illusie. Als we duurzaamheid vernauwen tot een individuele verantwoordelijkheid om in te zetten op alternatieven zoals zonnepanelen, elektrische auto’s en een afvalarme levensstijl, blijft het enkel toegankelijk voor rijkere klassen en betalen mensen in armoede en in landen in het Globale Zuiden opnieuw de prijs.
Terwijl overheden worstelen met de gevolgen van hun economische keuzes en de meeste bedrijven vasthouden aan het idee van eeuwige groei, wordt de grens van wat onze planeet aankan steeds duidelijker. Ook de impact van de klimaatcrisis op de mensheid dringt zich steeds vaker op.
En toch, zelfs tegen de overmacht van de fossiele brandstofindustrie, die decennialang elke vooruitgang op het gebied van klimaatactie heeft gesaboteerd, is verandering mogelijk. Gerichte collectieve actie heeft de macht om wetten te herschrijven, om de regels van het spel te veranderen.
Anna benadrukt dat de klimaatbeweging de kracht heeft om echt iets te veranderen: ’Deze beweging illustreert hoe collectieve acties van individuen, organisaties en sociale bewegingen op grote schaal resulteerden in een ambitieuzer klimaatbeleid en een snellere overgang naar hernieuwbare energie. Dat konden we ons een tiental jaar geleden niet voorstellen. Dit soort grassroots-bewegingen en massamobilisatie zijn een katalysator voor verandering. Politieke agenda’s worden niet gevormd in de vergaderzalen van internationale conferenties, maar in het veld, waar mensen samenkomen en alternatieven durven te bedenken. Dit is waar echte transformatie begint.’
‘M’n functie als VN-jongerenvertegenwoordiger bood mij de kans om een stem te geven aan jonge en toekomstige generaties: zij die als eersten de volledige impact van de klimaatverandering zullen ervaren. De urgentie die wij voelen, lijkt vaak niet te resoneren bij de huidige beleidsmakers. Zij vertellen ons dat we vertrouwen moeten hebben in de gang van zaken, terwijl we zien dat de rechtvaardige transitie voor hen geen prioriteit is en we maar moeten hopen dat toekomstige technologieën de wereld gaan redden - waar geen realistische indicaties voor zijn.’
‘Jongeren hebben al heel wat vooruitgang geboekt op het gebied van klimaatrechtvaardigheid, waar ecologische en mensenrechtenkwesties samenkomen. Een voorbeeld daarvan is het rechtsadvies dat het Internationaal Gerechtshof (ICJ) momenteel formuleert over de verplichtingen van staten onder internationaal recht om huidige en toekomstige generaties te beschermen tegen de negatieve effecten van klimaatverandering. Dat advies komt er door het initiatief van een groep pacifische studenten en een wereldwijde groep jonge activisten, World’s Youth for Climate Justice, die hun overheden verantwoordelijk willen stellen om hun toekomst te beschermen.’
‘Wat zijn de juridische gevolgen voor staten die aanzienlijke schade aanrichten door hun daden of nalatigheid? Hoe raakt dit de mensen die door klimaatverandering worden getroffen? Door staten verantwoordelijk te houden voor hun ontoereikende reacties, onderstrepen we de noodzaak voor regeringen om omvattende strategieën te ontwikkelen die de gevolgen van klimaatverandering verzachten en de rechten van kwetsbare groepen beschermen.’
De uitdagingen waarmee we geconfronteerd worden, zijn met elkaar verweven: van de bedrijven die textielarbeiders in Cambodja geen leefbaar loon betalen, tot de anti-genderideologen die strijden tegen vrouwen- en LGBTQIA+ rechten. Dit zijn geen geïsoleerde fenomenen, maar symptomen van een diepgaand probleem binnen ons systeem van eindeloze economische groei. Hoe kunnen we een maatschappij omvormen zodat die binnen de grenzen van onze planeet werkt, waarbij sociale rechtvaardigheid centraal staat?
‘Het is belangrijk om de onderliggende dynamiek te analyseren. Wat zijn de drijvende krachten? Welke mechanismen verklaren de betrokkenheid van zo veel uiteenlopende landen tegen gelijke rechten? Waarom spreken politici zich uit tegen de rechten van queer personen? Waarom worden vrouwenrechten teruggedraaid? Gaat het hier om geld, om macht? Of is het geworteld in een geloof of een ideologie?’
De anti-genderbeweging is veel meer dan alleen een verzameling losse, transfobe individuen. Het betreft een georganiseerde, transnationale beweging met een duidelijke agenda die ondersteund wordt door invloedrijke organisaties met substantiële financiële middelen.
‘Deze beweging zaait angst en antagonisme om politieke macht te verwerven. De wortels van de anti-genderbeweging liggen in religieuze ideologieën, waarbij het Vaticaan een cruciale rol vervult in zowel het ontstaan als de verspreiding van deze ideologie. Daarnaast zien we dat Amerikaanse evangelische denominaties die anti-gender sentimenten verspreiden naar landen als Oeganda.’
Het concept ‘genderideologie' wordt naar voor geschoven als symptomatisch voor de morele verdorvenheid van het Westen, als een vorm van ideologische kolonisatie die westerse waarden oplegt aan de rest van de wereld.
'Wanneer we de positie van de Europese Unie over Gaza onder de loep nemen – de onvoorwaardelijke steun aan Israël – en de illegale praktijken waarbij mensen aan onze grenzen letterlijk de zee worden ingeduwd om daar te sterven, wordt de onhoudbaarheid van het huidige systeem manifest. Mensenrechten zijn een universeel principe, maar de realiteit van het huidige beleid weerspiegelt dat niet. Deze institutionele hypocrisie ondermijnt de geloofwaardigheid van de EU en voedt daarmee het discours van de anti-genderbeweging. Uiteindelijk zijn het altijd de kwetsbaarste mensen die de prijs betalen.’
Het Vaticaan speelde een sleutelrol in de opkomst en verspreiding van het concept 'genderideologie'. Deze constructie, die gendergelijkheid en -studies pathologiseert als gevaarlijke ideologie, ontstond uit angst voor de groeiende internationale erkenning van vrouwen- en LGBTQIA+ rechten, culminerend in de VN-conferenties in Caïro (1994) en Peking (1995). Het Vaticaan interpreteerde de erkenning van seksuele en reproductieve rechten als een directe bedreiging voor de fundamenten van het traditionele gezin, de rol van moederschap en de verankering van patriarchale waarden. De anticipatie dat deze rechten zouden resulteren in de legalisering van abortus en de normalisering van homoseksualiteit, mobiliseerde een reactionaire beweging gericht op het terugdraaien van progressieve verworvenheden. Bovendien beschouwden ze de toenemende invloed van internationale organisaties als de VN als een directe aanval op hun eigen macht en invloed.
‘Onder de vlag van çavaria, de belangenbehartiger van LGBTI+ personen, biedt hun advies- en vormingscentrum KLIQ educatieve workshops aan voor queer organisaties. We hebben ook een aanbod van vormingen en ondersteuning voor professionals in bedrijven, hulpverlening, overheden, scholen… maar daar krijg je heel andere dynamieken. Als ik in gesprek ga met queer mensen, hoef ik niet uit te leggen dat anti-LGBTI+ haatspraak stijgt, er een groeiende tegenbeweging is,… Niet-queer groepen moet je echt wakker schudden met cijfers en feiten en hen de reële impact van hun woorden en daden te laten zien. Mensen zonder ervaring met een gemarginaliseerde politieke positie, reduceren de discussie vaak tot ‘vrijheid van meningsuiting’ en vergeten de gevolgen voor mensenlevens - van de speelplaats tot op het werk. Van hoe mensen op straat worden aangesproken, tot wat journalisten schrijven.’
‘De workshops binnen de beweging zijn vaak heel verbindend. Queer mensen krijgen tools om met het gepolariseerde maatschappelijke debat om te gaan, maar leren ook de bredere sociopolitieke context te begrijpen. De anti-genderbeweging opereert op verschillende fronten: politiek lobbywerk, beïnvloeden van wetgeving, desinformatie verspreiden via sociale media en verdeeldheid creëren. Miljoenen euro's stromen naar deze organisaties vanuit een mengelmoes van bronnen, van rijke conservatieve families en stichtingen tot religieuze instellingen en zelfs sommige westerse regeringen.’
‘Door internationale conferenties bij te wonen, deel te nemen aan protesten, door queer verenigingen aan het werk te zien, door de systemische aard van bijvoorbeeld transfobie te herkennen, zie ik steeds duidelijker dat iedereen een rol kan spelen. Er bestaat niet zoiets als één juiste manier om maatschappelijke verandering teweeg te brengen. Iedereen die zich daarvoor inzet, op erg verschillende manieren, kan een verschil maken. Het verbinden van die stemmen, daar ligt de toekomst.’
Anna Paeshuyse: https://cavaria.be/medewerkers/anna-paeshuyse-zij/haar
Tekst Biem D'hondt
Foto Marijn Achten
Comments