Ze schenkt zelfgemalen koffie in een kleurrijke mok en biedt me een dekentje aan terwijl kater Findus zich op haar schoot nestelt. Lena Meyskens weet hoe ze haar gasten welkom doet voelen. Toegegeven: tussen haar queer boeken, de feministische kunst aan haar muur en de quaint kerstversiering voelde ik me meteen thuis. Dit is het huis van een queer dramaturg en leraar. Maar daar moeten we het niet over hebben, toch?
“Queer of lesbisch zijn is gewoon een Zijn, een gegeven en niet meer dan dat. Ook straight is een Zijn, maar het grote verschil tussen de twee is dat de maatschappij het ene als vanzelfsprekend beschouwt, terwijl het andere op weerstand botst. Vooral op het vlak van representatie is het jammer dat het queer-zijn in vraag wordt gesteld.
Het zou zoveel makkelijker zijn als verschillende zijnsvormen naast elkaar zouden bestaan in de verhalen waar kinderen mee opgroeien. In verhalen die gaan over grote dingen als liefde, rouw en geluk, zouden ze moeten zien dat er oneindig veel mogelijkheden zijn om mens te zijn.”
Idealiter moeten we de verschillen niet benadrukken, maar daar zijn we nog niet. We moeten eerst uiteenlopende mogelijkheden tonen en bespreekbaar maken. Dat probeert Lena te doen in verhalen, maar ook daarbuiten. Samen met psychologen, kinesisten en andere zorgverleners zet ze zich als leraar aan een BUSO-school in voor haar leerlingen.
“Als personeel vormen we een soort community die niet steunt op één gemeenschappelijk identiteitskenmerk. Het gaat niet over het individu – wel over de leerlingen als individu, maar niet over ons ‘ik’ – en dat is ook enorm bevrijdend. Het draait om dienstbaarheid, zo goed en zo kwaad als je kan alles doen om een situatie te verbeteren. Die collectieve zorg is iets wat aan het verdwijnen in de maatschappij.”
Een groep die zich voor één doel inzet, overstijgt onderlinge verschillen. Ook sommige gelijkenissen worden dan minder relevant: een gedeelde identiteit is plots minder belangrijk dan zorg voor de groep. Door los te komen van een essentialistische visie wil Lena haar wereld vergroten.
“Als je je enkel omringt met mensen die vinden wat jij vindt, ga je de wereld anders zien. Je kan het vergelijken met algoritmen, die de indruk geven dat de hele wereld denkt zoals jij. Dat is heel gevaarlijk, want daardoor wordt je wereld steeds kleiner, terwijl het volgens mij net de bedoeling is dat je wereld groter wordt. Idealiter slaan we bruggen in plaats van constant op zoek te gaan naar bevestiging voor onze eigen ideeën. Zulke dingen leer je door naar elkaar te luisteren, niet door weg te rennen wanneer je merkt dat je het niet eens bent. Dat laatste zorgt voor segregatie. Je kan niet zomaar in tegenovergestelde hoeken van de kamer gaan zitten of alleen maar aparte cafés en scholen bouwen. We moeten werken aan onze safer spaces, maar we moeten die spaces ook verbinden. Hoe moeilijk het ook is, we moeten bruggen blijven bouwen en gesprekken blijven voeren.”
Gesprekken voeren. Net dat is een struikelblok in de opera, die andere wereld waarin Lena professioneel actief is.
“Drag en opera zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, maar dat lijkt de operawereld te ontkennen. Nochtans is opera inherent queer en draggy. Denk maar aan de mannen die vrouwenrollen vertolken of de extravagante klederdracht. Dat is niet alleen zo in Griekse stukken uit het Westen, maar ook in Chinese Opera en in Japans dansdrama bijvoorbeeld. Het is iets van overal en alle tijden, maar opera is tot zo’n elitaire kunstvorm verheven dat ze dat aspect liever verbergt.”
Liever dan discussies uit te lokken, benadrukt opera haar lange geschiedenis. Vorm gaat boven inhoud. “Opera is de enige theaterkunst die oude stukken onveranderd en onkritisch opvoert. Neem nu Don Giovanni. Die begint met een verkrachting, maar dat wordt zelden zo gepresenteerd. De scène wordt opgevoerd achter de coulissen, maar de partituur en libretto zijn heel duidelijk: dit is een verkrachting. Hoewel de vrouw voortdurend ‘nee’ zegt, worden Don Giovanni’s handelingen afgedaan als een mislukte flirt. Ik snap niet dat theaterhuizen elk jaar weer pronken met een nieuwe mise-en-scene van een stuk met een verkrachting. Dat kan niet in deze tijd, maar iedereen slaat daar de ogen voor neer.”
Lena niet. Zij wil het hebben over inhoud en referentiekaders openbreken. Op het podium doet ze dat met drag als wapen.
“Drag is ‘crossdressing for the stage’ en altijd subversief. Die definitie impliceert een binair kader, maar dat betekent niet dat drag binair denken versterkt. Drag is hyperbolische expressie en stelt zo categorieën ter discussie. Er zijn zelfs dragperformances die verder gaan. De Drag Things uit Vancouver bijvoorbeeld, is een non-binair gezelschap met een achtergrond in de podiumkunsten. De leden voelden zich niet gerepresenteerd in het repertoire dat ze opvoerden en besloten hun eigen personages te creëren. Het resultaat is iets nieuws wat niet meer refereert aan vrouwelijkheid of mannelijkheid. Door categorieën te tonen, ter discussie te stellen én los te laten kan je echt verbinden.”
Lena Meyskens is dramaturg, researcher, teacher en professional lesbian.
Instagram : @lena_meyskens
Tekst : Nele Janssens
Foto : Marijn Achten
Comments